Μονήρης Πεντηκόντορος

ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΛΟΙΟ (14ος αιώνας π.Χ.): ΜΟΝΗΡΗΣ ΠΕΝΤΗΚΟΝΤΟΡΟΣ σε Κλίμακα 1/50.

Ιστορικές Πληροφορίες:

Την προκλασική περίοδο, τα πλοία που ταξίδευαν στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου θάλασσας, σύμφωνα με ευρήματα ναυαγίων καθώς και με στοιχεία από κείμενα, ήταν κατασκευασμένα με την μέθοδο "το κέλυφος πρώτα" (shell first).

Μετά την αρχική απόπειρα κατασκευής μονόξυλων ή της παπυρέλας, η εξέλιξη στην Ναυπηγική Τέχνη, ήρθε με την μορφή της τεχνικής "shell first". Αυτή η τεχνική μπορεί να περιγραφεί ως εξής: Οι καραβομαραγκοί της εποχής, έκοβαν κορμούς δέντρων & τους πελεκούσαν, έτσι ώστε να πάρουν το επιθυμητό σχήμα. Στην συνέχεια τον συνέδεαν με τον επόμενο διαμορφωμένο κορμό, χρησιμοποιώντας ξύλινα μόρσα (γλωσσίδια) & καβίλιες. Ο λόγος που δεν χρησιμοποιούσαν μεταλλικά στοιχεία για την συναρμολόγηση των στοιχείων, προφανώς είναι ότι ήταν "ακριβό" το μέταλλο για την δημιουργία καρφιών ή δεν γνώριζαν ακόμη την διαδικασία επεξεργασίας των μετάλλων. Έτσι, τα επιμέρους στοιχεία, λειτουργούσαν ως αδρανή δομικά στοιχεία, που κρατούσαν τις ανοχές & αντοχές της πρώτης ύλης, του ξύλου. Κατά το τελικό στάδιο της κατασκευής, μόνωναν τα ύφαλα του σκάφους με πίσσα και τα έξαλα με ζωικό λίπος ή ρτετσίνι. Η τεχνική αυτή διατηρήθηκε έως τα μέσα της Βυζαντινής περιόδου, όπου για λόγους κοστολογίου (υλικά & εργατικά), άρχισε να γίνεται ασύμφορη.

Οι τύποι των πλοίων αυτής της περιόδου, ήταν δύο: Οι στρογγυλαί & οι μακρές νήες. Ο πρώτος τύπος αφορούσε κυρίως εμπορικά πλοία & ο δεύτερος τύπος αφορούσε πλοία κατασκευασμένα για μεγαλύτερα ταξίδια και εκστρατευτικούς σκοπούς.

Ένα τέτοιο δείγμα, είναι η μονήρης πεντηκόντορος. Πλοίο που πιθανόν, να χρησιμοποιήθηκε και από τον Ιάσωνα κατά την Αργοναυτική εκστρατεία. Αυτά τα πλοία, είχαν πλήρωμα 30 ή 50 ατόμων, είχαν δύο πλευρικά πηδάλια στο πίσω μέρος του σκάφους & απλή βοηθητική ιστιοφορία. Σύμφωνα με εικονογραφήσεις πάνω σε αρχαία αγγεία που έχουν βρεθεί, είχαν στρογγυλή υπερυψωμένη πλώρη και στην πρύμνη υπήρχε η απόληξη της καρίνας. Η αναλογία μήκους πλάτους υπολογίζεται στο 1/6, για αυτό και ο χαρακτηρισμός τους ως μακρές νήες (μακρά πλοία). Επιπλέον χαρακτηριζόταν και ως γρήγορα σκάφη. Από τον δεύτερο χαρακτηρισμό συμπεραίνεται ότι δεν πρέπει να είχαν μεγάλο βύθισμα.  Άλλωστε η ονομασία " Αργώ" , μεταφράζεται ως γρήγορος-ταχύς.

Τα βασικά δομικά μέρη του πλοίου ήταν: η τρόπιδα (καρίνα), το εσωτρόπιον (συνδετικό στοιχείο των δύο μερών της καρίνας), η στείρα (κάθετο πλωριό ποδόσταμα), το εφόλκιο (αντηρίδα της στείρας), η γάστρα του κήτους (κατασκευασμένη από κουτούκια πεύκου, με την μέθοδο shell first), οι πάγκοι & πασαπάγκοι-υποπόδια των κωπηλατών (λειτουργούσαν και ως ενισχυτικά δομής ή σαν "νομείς"), το διάζωμα που διέτρεχε το κέντρο του πλοίου από την πλώρη στην πρύμνη, και τέλος το κατάρτι με την μονή τετράγωνη ιστιοφορία. Από το ύψος της κουπαστής και πάνω υπήρχε ένα δίφρακτο (διπλή σειρά κάγκελων στερεωμένη σε ξύλινους ορθοστάτες), που ένωνε το "κάστρο" της πλώρης με το "πλεχτό" της πρύμης.

Μυθολογικές αναφορές: Ο μύθος αναφέρει ότι το 1400 π.χ. ο Άργος κατόπιν εντολής του Ιάσονα, κατασκεύασε μία μονήρη πεντηκόντορο, έτσι ώστε να πραγματοποιηθεί η Αργοναυτική Εκστρατεία. Το καράβι αυτό, χαρακτηριστικό δείγμα της εποχής, επανδρώθηκε με πενήντα κωπηλάτες, εικοσιπέντε από κάθε πλευρά του και είχε βοηθητική απλή ιστιοφορία. Κατασκευάστηκε από ξυλεία του Πηλίου, του ιερού όρους των Κενταύρων, με την βοήθεια της Θεάς Αθηνάς. Πήρε το όνομα Αργώ, που σήμαινε ταχύς, γρήγορος. Δεν είχε πάνω του κανένα μεταλλικό στοιχείο (καρφί), αλλά όπως συνηθιζόταν την εποχή εκείνη, τα επιμέρους τμήματα του  ήταν ενωμένα με μόρσα και καβίλιες.

Το τι είναι μύθος και τι πραγματικότητα, χάνεται μέσα σε αυτά τα 3.500 χρόνια που έχουν περάσει και ήδη το έχουν διευκρινίσει οι ιστορικοί. Η Αργοναυτική Εκστρατεία, περιγράφεται στα Αργοναυτικά του Απολλώνιου του Ρόδιου. Όμως ένα είναι βέβαιο. Αυτά τα Έπη, παρουσίαζαν την ζωή και τις συνήθειες της εκάστοτε εποχής. Ταξίδια σαν αυτό, γινόντουσαν. Μπορεί να μην υπήρξε το χρυσόμαλλο δέρας, υπήρξαν όμως πολύτιμα και ημιπολύτιμα μέταλλα καθώς και εμπορικά κίνητρα σε άλλους τόπους. Μέταλλα όπου ήταν ιδιαιτέρως χρήσιμα, για οπλισμό ή άλλες καθημερινές ανάγκες. Αυτός ίσως είναι και ο λόγος (το πόσο πολύτιμα και χρήσιμα ήταν μέταλλα σαν το χαλκό), που τα πλοία της εποχής κατασκευαζόταν εξ ολοκλήρου από ξύλο. Ταυτόχρονα μας είναι γνωστή η ύπαρξη χρυσού στην περιοχή της Κολχίδος.

Η αρχαιολογική σκαπάνη δεν έχει ανακαλύψει κάποιο στοιχείο του πλοίου (πράγμα μάλλον φυσικό για την ηλικία ενός τέτοιου ναυαγίου), όμως  η απουσία απόδειξης δεν σημαίνει και απόδειξη απουσίας. Αρχαιολογικά ευρήματα ερυθρόμορφων κρατήρων, απεικονίζουν τους Αργοναύτες σε διάφορες δραστηριότητές τους. Επίσης και τη μορφή πλοίων σαν την Αργώ. Ο Ηρόδοτος περιγράφει στο IV, στ.179 του: «…Ιήσονα, έπειτε οι εξεργάσθη υπό τω Πηλίω η Αργώ.», δηλαδή: « …αφού ο Ιάσωνας κατασκεύασε στους πρόποδες του Πηλίου την Αργώ.»

Γενικές οδηγίες πριν την έναρξη της κατασκευής:

1) Διαβάστε & ακολουθήστε προσεκτικά τις οδηγίες που περιέχονται στο κιτ. Μελετείστε τα σχέδια που σας παρέχονται. Κατά την διάρκεια της κατασκευής να έχετε υπομονή, έτσι ώστε να ευχαριστηθείτε την κατασκευή.

2) Για να δημιουργήσετε ορισμένα τμήματα του μοντέλου, θα χρησιμοποιήσετε ξυλεία από αυτή που σας παρέχεται στο κιτ. Με οδηγό τα σχέδια του μοντέλου σε κλίμακα 1/1, θα κόβετε το κάθε κομμάτι στο ανάλογο μήκος & θα προχωράτε στην επί μέρους συναρμολόγηση.

3) Για να κολλήσετε τα κομμάτια μεταξύ τους, προτιμήστε ξυλόκολλα ταχείας πήξης. Για να την εφαρμόσετε, χρησιμοποιήστε μία οδοντογλυφίδα ή ένα λεπτό πινέλο το οποίο θα ξεπλένετε με νερό. Εάν χρησιμοποιήσετε κυανοακρυλική κόλλα (CA glue), εφαρμόστε την με την βοήθεια μιας οδοντογλυφίδας ή ενός μικρού κατσαβιδιού. Σημαντικό: να δοκιμάζετε την εφαρμογή μεταξύ τους και όπου είναι χρήσιμο να σημειώνετε τις θέσεις των κομματιών με μολύβι. Να μην βιάζεστε να ολοκληρώσετε ένα βήμα. Πάρτε τον χρόνο σας και χαρείτε την κατασκευή.

4) Όπου χρειαστεί στοκάρισμα,  χρησιμοποιήστε ξυλόστοκο εμπορίου. Υπάρχει σε διάφορες αποχρώσεις.

5) Τρίβετε τα ξύλα σας και τις στοκαρισμένες επιφάνειες με ψιλά γυαλόχαρτα. Έτσι θα έχετε μία όμορφη επιφάνεια όπου θα δεχτεί το χρώμα ή το βερνίκι. Για να φύγουν οι σκόνες από το τρίψιμο,  χρησιμοποιήστε παλιές οδοντόβουρτσες ή πινέλα μακιγιάζ.

6) Για να βάψετε το μοντέλο σας, χρησιμοποιήστε λάδια ζωγραφικής & χρώματα μοντελισμού. Για τα λάδια ζωγραφικής εάν χρειάζεται σκουπίστε ελαφρώς με βαμβακερό πανί, πριν εφαρμόσετε το δεύτερο & περιμένετε να στεγνώσει το πρώτο χέρι, πριν εφαρμόσετε το δεύτερο. Για τα χρώματα μοντελισμού καλύτερα να περάσετε δύο χέρια καλά αραιωμένα. Με αυτόν τον τρόπο δεν θα εξαφανίσετε τις λεπτομέρειες του ξύλου. Να εργάζεστε σε καλά αεριζόμενο χώρο.

Καλή επιτυχία!

Λίγα λόγια για το κιτ:

Με αυτό το κιτ, επιχειρούμε να μεταφέρουμε σε κλίμακα, την τεχνοτροπία κατασκευής ενός πλοίου του 14ου π.χ. αιώνα. Σαν υλικό κατασκευής επιλέξαμε να χρησιμοποιήσουμε ξύλο και όχι κόντρα πλακέ. Ο τρόπος κατασκευής του μοντέλου, αναπαριστά την τεχνική που χτιζόντουσαν τα πλοία της εποχής και δεν απαιτεί κανένα μεταλλικό στοιχείο. Η μέθοδος "shell first", έχει παρουσιαστεί και τεκμηριωθεί, από αρχαιολόγους & ναυπηγούς σε θεματικά συνέδρια. Κάτι τέτοιο προσφέρεται για πρώτη φορά, σε μορφή κιτ. Ελπίζουμε να χαρείτε την κατασκευή.

Κατασκευαστής: Navarino Models

Κλίμακα: 1/50

Μήκος: 55 εκ.

Κατάσταση: ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ.